6 Contoh Dongeng Sunda Pengantar Tidur

Ilustrasi dongeng Sunda. Pexels/Nitin Arya

Dongeng adalah salah satu bentuk cerita tradisional yang diwariskan secara lisan dari generasi ke generasi. Dongeng Sunda merupakan salah satu bentuk cerita rakyat yang kaya akan nilai budaya dan kearifan lokal masyarakat Sunda.

Dongeng ini sering kali menjadi sarana hiburan sekaligus pendidikan bagi anak-anak. Cerita-cerita penuh makna yang mengandung pesan moral ini biasanya diceritakan oleh orang tua kepada anak-anak menjelang tidur.

Dongeng Sunda Pengantar Tidur

Ilustrasi dongeng Sunda. Pexels/Caio

Terdapat berbagai dongeng Sunda yang ada di masyarakat. Berikut adalah contoh dongeng Sunda pengantar tidur berdasarkan buku Asal Usul dan Prasejarah Ki Sunda yang ditulis oleh P. Koesoemadinata dan Myths and Legends of Indonesia yang ditulis oleh Jan Knappert.

1. Lutung Kasarung

Dina jaman baheula, aya hiji karajaan anu dipingpin ku raja anu mibanda dua putri, Purbararang jeung Purbasari. Purbararang téh putri kahiji anu boga sifat sombong jeung sirik, sedengkeun adina, Purbasari, kasohor ku kalembutanana jeung kageulisanana.

Nalika raja sepuh mutuskeun pikeun lengser jeung nyerahkeun tahta ka Purbasari, Purbararang sirik pisan. Purbararang ngagunakeun pangaweruh dukun jahat pikeun ngutuk Purbasari sangkan kulitna jadi hideung jeung ruksak. Hasilna, Purbasari diusir ka leuweung.

Di leuweung, Purbasari tetep sabar tur tawakal. Dina kahirupanana di leuweung, anjeunna dipikanyaah ku sato-sato.

Hiji poé, aya lutung anu datang, nyaéta Lutung Kasarung. Lutung ieu lain sato biasa, tapi sabenerna dewa anu ngalaman kutukan, ngaranna Sanghyang Guruminda.

Lutung Kasarung tuluy ngabantosan Purbasari dina kahirupan sapopoéna. Anjeunna nyieun taman éndah sarta nyadiakeun sagala kabutuhan Purbasari.

Dina hiji poé, Purbararang datang ka leuweung pikeun ngasuh kaayaan adina. Purbararang ngusulkeun lomba ka Purbasari pikeun ngabuktikeun saha anu pantes jadi ratu.

Salah sahiji tantanganana nyaéta ngajaga lalaki anu paling tampan. Lutung Kasarung tuluy ngarobah dirina jadi lalaki anu kacida kasepna. Pamustunganana, Purbararang ngaku eleh, sarta Purbasari meunang deui tahtana.

Ahir carita, Lutung Kasarung balik kana wujud aslina minangka Sanghyang Guruminda, sarta hirup bagja bareng Purbasari. Carita ieu ngajarkeun urang pikeun sabar dina ngadangu cobaan sarta tetep tumut ka anu Maha Kawasa.

2. Sangkuriang

Baheula, aya hiji wanoja geulis ngaranna Dayang Sumbi. Anjeunna cicing di hiji leuweung bari ngaji jeung ngalakukeun tapa. Hiji poé, Dayang Sumbi ngadagoan benang anu ragrag.

Tapi kusabab capé, anjeunna ngucapkeun yen saha waé anu nyokotkeun benang éta bakal jadi salakina. Henteu disangka, anu nyokotkeun benang téh Tumang, anjing piaraanana, anu sabenerna nyaéta hiji dewa anu dikutuk.

Dayang Sumbi nikah ka Tumang, sarta ti éta lahir anak lalaki anu dingaranan Sangkuriang. Sangkuriang teu nyaho yén Tumang téh bapana. Hiji poé, Dayang Sumbi nitah Sangkuriang moro ka leuweung pikeun néangan dahareun.

Sangkuriang balik bari teu mawa naon-naon, sabab Tumang henteu ngahontal sasaran anu dituju. Kusabab ambek, Sangkuriang ngabunuh Tumang sarta ngasongkeun haténa ka Dayang Sumbi.

Nalika Dayang Sumbi nyaho naon anu kajantenan, anjeunna kacida ambekna, sarta ngusir Sangkuriang. Sangkuriang ngumbara ka mana-mana, bari teu nyaho yen Dayang Sumbi téh indungna.

Mangtaun-taun ti harita, Sangkuriang balik deui ka leuweung éta, sarta papanggih jeung wanoja anu kacida geulisna, anu sabenerna Dayang Sumbi. Sangkuriang ngarasa bogoh ka Dayang Sumbi.

Tapi nalika Dayang Sumbi nyadar yén Sangkuriang téh anakna, anjeunna nyobian ngahindar. Pikeun ngajaga jarak, Dayang Sumbi masihan syarat nu mustahil: Sangkuriang kudu ngawangun situ jeung parahu dina hiji peuting.

Sangkuriang nampa tantangan éta. Anjeunna ngagunakeun kakuatan gaib pikeun ngalakukeun tugasna.

Barang Dayang Sumbi ningali yén Sangkuriang ampir réngsé, anjeunna ngadoa ka anu Maha Kawasa sangkan fajar datang leuwih gancang. Panonpoé muncul, sarta Sangkuriang gagal. Sangkuriang ambek pisan.

Anjeunna nendang parahu anu henteu réngsé, anu tuluy robah jadi Gunung Tangkuban Parahu, anu ayeuna jadi salah sahiji tempat wisata di Jawa Barat. Carita ieu ngajarkeun urang ngeunaan akibat tina rasa sombong jeung pentingna ngaku kasalahan.

3. Mundinglaya Dikusumah

Dina jaman baheula, aya hiji karajaan gedé di Tatar Sunda anu dipingpin ku Prabu Siliwangi. Anjeunna boga anak anu kacida gagah jeung pinterna, ngaranna Mundinglaya Dikusumah.

Dina hiji waktu, raja nampi wangsit yén karajaanana bakal disalametkeun ku Layang Salaka Domas. Hiji layang keramat anu aya di Jabaning Langit.

Raja mutuskeun ngutus Mundinglaya pikeun néangan layang éta. Tapi, jalan pikeun ngahontal Jabaning Langit teu gampang. Mundinglaya kudu ngalawan rupa-rupa halangan jeung bahaya, kaasup raksasa Jonggrang Kalapitung anu kejem.

Ku kawani jeung kakuatanana, Mundinglaya hasil ngéléhkeun Jonggrang Kalapitung sarta neruskeun perjalananana.Dina perjalanan, Mundinglaya papanggih jeung hiji wanoja éndah, Dewi Kania.

Anjeunna tuluy bogoh ka Dewi Kania, sarta Dewi Kania ogé bogoh ka Mundinglaya. Sanggeus ngalaksanakeun rupa-rupa ujian, Mundinglaya ahirna hasil meunangkeun Layang Salaka Domas.

Mundinglaya balik deui ka karajaan jeung Layang Salaka Domas, sarta ieu layang jadi perlambang perdamaian jeung kasalametan karajaan. Prabu Siliwangi kagum ku kapinteran jeung kasatiaan Mundinglaya, tuluy ngahiji bareng jeung putrana pikeun nguatkeun karajaan.

Ahir carita, Mundinglaya Dikusumah jadi raja anyar jeung ngawinan Dewi Kania, hirup bagja salawasna. Carita ieu ngajarkeun pentingna kasatiaan, kawani, jeung perjuangan pikeun ngahontal tujuan anu luhur.

4. Kabayan

Hiji poé, Kabayan dipiwarang ku pamajikanana, Iteung, pikeun moro lauk di walungan. Bari mawa bubu, Kabayan indit ka walungan. Tapi, kusabab capé, Kabayan mutuskeun pikeun ngadon sare di gigir walungan bari ngantosan lauk anu asup kana bubu.

Nalika Kabayan hudang, anjeunna mendakan euweuh lauk anu asup kana bubu. Ku akalna anu rada nyeleneh, anjeunna ngajalankeun akal. Kabayan balik ka imah bari nyaritakeun ka Iteung yén walungan éta keur loba lauk, tapi lauk-laukna keur darmawisata ka hilir walungan.

Sanajan pamajikanana ambek jeung nyebut Kabayan males, Kabayan sok bisa ngasupkeun humor dina kaayaan naon waé. Ieu carita ngagambarkeun Kabayan minangka sosok anu basajan, optimis, sarta tiasa nyanghareupan sagala kaayaan kalayan cara anu pikaseurieun.

Carita Kabayan henteu ngan ukur hiburan, tapi ogé ngajarkeun urang sangkan tetep optimis dina sagala kaayaan, bari tetep mikir sacara kreatif pikeun méréskeun masalah.

5. Fabel: Kancil jeung Buaya

Hiji poé di hiji leuweung anu seger, aya kancil anu keur leumpang bari ngarasa lapar. Sanggeus rada jauh leumpang, kancil ningali sisi walungan anu pinuh ku taneuh subur jeung tangkal buah anu ngalobaan.

Tapi, masalahna, di walungan éta aya seueur buaya anu sok ngejar saha waé anu nyabrang. Kancil mikir kumaha carana bisa nyebrang ka sisi walungan anu séjén bari aman.

Anjeunna meunang ideu cerdik. Anjeunna nyampeurkeun sisi walungan sarta ngajerit, “Hai, buaya! Kuring datang mawa pesen ti raja leuweung!”

Buaya anu kejem kaluar tina cai bari nanyakeun, “Pesen naon ti raja leuweung?” Kancil nyebut, “Raja leuweung hayang nyaho sabaraha loba buaya anu cicing di dieu.

Ayeuna, kumpulkeun kabéh babaturan buaya, sarta baris di tengah walungan, sangkan kuring bisa ngitung hiji-hiji!” Buaya anu percanten ka omongan kancil langsung ngajak babaturanana pikeun baris dina walungan, tina sisi ka sisi.

Sanggeus buaya kabéh baris, kancil nginjakan hiji-hiji buaya bari pura-pura ngitung. “Hiji... dua... tilu...” nepi ka ahirna kancil geus nepi ka sisi séjén walungan.

Sanggeus aman, kancil langsung nyebut bari seuri, “Hatur nuhun, buaya! Ayeuna kuring teu butuh ngitung deui, sabab kuring ngan butuh nyebrang!”

Buaya sadar yén aranjeunna geus ditipu, tapi kancil geus jauh sarta henteu bisa kacekel. Carita ieu ngajarkeun urang yén akal cerdik bisa ngéléhkeun kaayaan anu hésé, tapi ogé kudu ati-ati sangkan henteu nyinggung batur.

6. Legenda Situ Bagendit

Baheula, di hiji kampung di Tatar Sunda, hirup hiji juragan anu kacida beunghar, ngaranna Nyai Endit. Sanajan beunghar, Nyai Endit boga sifat anu kikir pisan.

Anjeunna henteu daék ngabantosan jalma miskin di sakurilingna. Malahan, lamun aya nu ménta pitulung, Nyai Endit sok ngahina sarta ngusir jalma-jalma éta.

Hiji poé, aya hiji lalaki sepuh anu leumpang ka imah Nyai Endit bari ménta inuman, sabab haus pisan. Tapi, Nyai Endit malah nyaritakeun yén anjeunna teu boga cai sarta ngusir lalaki sepuh éta.

Lalaki sepuh éta tuluy ngelingan, “Nyai, ulah kikir. Harta téh moal dibawa sanggeus maot.” Tapi, Nyai Endit ngan seuri bari ngahina lalaki sepuh éta.

Sanggeus éta, lalaki sepuh téh ninggalkeun tempat éta, tapi sateuacanna anjeunna nancebkeun tongkatna kana taneuh bari nyebut mantra. Lalaki sepuh éta sabenerna nyaéta hiji jalma anu boga kakuatan gaib.

Teu lila, taneuh tempat lalaki sepuh éta nangtung mimiti nyemburkeun cai anu loba pisan. Cai téh nyebar gancang pisan nepi ka nutupan kampung éta.

Nyai Endit ngajalankeun sagala hartana ka tempat anu leuwih luhur, tapi cai terus naék jeung ngabasmi sadayana. Akhirna, kampung éta leungit, jeung ngantunkeun hiji situ anu ayeuna disebut Situ Bagendit.

Carita ieu ngajarkeun yén harta banda moal langgeng, sarta sifat kikir bakal mawa akibat anu goréng. Ku cara ngabagi rejeki ka batur, kahirupan bakal leuwih bagja jeung bermakna.

Contoh dongeng Sunda dapat dibaca sebagai pengantar tidur. Dongeng ini dapat disampaikan beserta pesan moral agar anak dapat meneladani dengan mudah. (Fia)

Baca juga: 20 Contoh Outline Artikel dan Cara Menyusunnya